زنجیره تأمین معکوس

در سال‌های گذشته سازمان‌ها منابع زیادی را صرف زنجیره تأمین حود نموده‌اند است. به زودی مدیران به همین اندازه نیاز به سرمایه‌گذاری در زنجیره تأمین معکوس یا لجستیک معکوس خود خواهند داشت. زنجیره تأمین معکوس گروهی از فعالیت‌هاست که محصول کارکرده را از مشتریان دریافت و آن را به منظور بازیابی ارزش یا امحاء به تولیدکننده اولیه یا بازیابی کننده بازمی‌گرداند. زنجیره‌های تأمین معکوس به تدریج به یک بخش اساسی در طیف وسیعی از صنایع از تولیدکنندگان فرش تا کامپیوتر تبدیل می‌شود.

مشوق‌های راه‌اندازی زنجیره تأمین معکوس از دید تولید کنندگان:

– الزامات قانونی

– ایجاد یک تصویر سبز در ذهن مشتریان و افزایش وفاداری آنان

– کاهش هزینه‌های تولید و عملیات

– کاهش هزینه مواد

– پیشگیری از دستیابی رقبا به قطعات حساس محصول

اجزای زنجیره تأمین معکوس

اجزای مختلفی برای زنجیره‌های تأمین معکوس معرفی شده‌اند. در این قسمت پنج جزء کلیدی معرفی می‌شوند:

جمع‌آوری / کسب محصولات

این فعالیت کمک می‌کند که محصولات از مشتریان مختلف جمع‌آوری شود. سیاست‌های مختلفی می‌توانند برای جمع‌آوری انتخاب شوند: برای مثال ممکن است مشتری محصولش را به مرکز بیاورد، یا سازمان به صورت دوره‌ای به مشتریان مراجعه کند، یا سازمان تنها در صورت تماس مشتریان به آنان مراجعه نماید و یا …..

تحقیقات نشان داده که جمع‌آوری محصولات کارکرده، کلید ایجاد زنجیره تأمین معکوس سودآور است. مدیریت دقیق کیفیت، کمیت و زمان‌بندی محصولات بازگشتی کمک می‌کند که سازمان‌ها در سیلی از محصولات بازگشتی با کیفیت‌های مختلف غرق نشوند.

لجستیک معکوس

وقتی که محصولات جمع‌آوری شدند، باید به جاهایی که برای بازرسی، دسته‌بندی و تعیین تکلیف تعیین شده‌اند انتقال یابند. هیچ طراحی بهینه خاصی برای شبکه لجستیک معکوس وجود ندارد، بلکه نوع طراحی به نوع محصولات و منافع اقتصادی حاصل از بازیای ارزش آنها بستگی دارد .

بازرسی و تعیین تکلیف

در این مرحله محصولات بازگشتی آزمون، مرتب و تعیین تکلیف می‌شوند.

تعمیر اساسی

سازمان‌ها می‌توانند با جدا کردن قطعات و تعمیر و تعویض قطعات فرسوده محصولات به منظور استفاده مجدد، یا بازتولید به منظور فروش مجدد، ارزش محصولات بازگشتی را بازیابی کنند. فرآیندهای تعمیر اساسی (Refurbish) و بازتولید (Remanufacture) کمتر از فرآیندهای تولید سنتی قابل پیش‌بینی‌اند، چرا که زمان‌بندی و کیفیت محصولات بازگشتی، عدم‌اطمینان زیادی را در بر دارد.

توزیع و فروش

قبل از این که سازمانی برای فروش محصولات بازیافتی برنامه‌ریزی کند، باید بداند که آیا تقاضایی برای آن وجود دارد یا باید بازار جدیدی برای آن ایجاد کند؟ اگر نیاز به بازارسازی باشد، سازمان باید سرمایه‌گذاری عظیمی را برای آموزش مشتریان و سایر فعالیت‌های بازاریابی صرف کند. مشتریان بالقوه محصولات بازتولیدی یا اجزای آن نه تنها همان خریداران اولیه، بلکه مشتریان جدیدی در بازارهای جدید خواهند بود.

اهداف زنجیره تأمین معکوس

زنجیره ی تامین معکوس اهداف گوناگونی را در برتری بخشیدن به سازمان ها و شرکت ها و فراهم آوردن مزیت رقابتی برای آن ها ایفا می کند ؛ این اهداف می تواند شامل موارد زیر باشد:

به دست آوردن کاالها و محصوالت کارکرده و کهنه ی مشتری ها توسط داللها و واسطه ها و یا تولیدکننده ها.
بازگشت کاالها به کارخانه و یا تاسیسات برای بازرسی و طبقه بندی و عرضه ی مجدد برای کاربرد در بخشی از زنجیره ی تأمین.
ارزیابی وضعیت کاالهای برگشتی برای گرفتن سودآورترین تصمیم در مورد کاربرد مجدد آن محصوالت یا تصمیم گیری این که این کالا ها مجدداً چگونه به کار گرفته شوند، برای مثال آیا تعمیر شوند و به عنوان کاالی دست دوم به بازار عرضه شوند و یا قطعات آن ها از هم جدا شود و مجدداً قطعات سالم آنها در فرآیند تولید به کار گرفته شود.
برگشت به کارخانه برای برگرداندن تنظیمات و ویژگی های آن به حالت اولیه و گارانتی و تعمیرات الزم برای عرضه ی مجدد آن به مشتری.
ایجاد بازارهای کاالی دست دوم برای فروش مجدد محصوالت تعمیرشده یا بازیافت شده.

نمونه‌هایی از سازمان‌های موفقی که زنجیره تأمین معکوس خود را راه‌اندازی نموده‌اند.

بوش

سنسورهایی را در موتور ابزارهای قدرت خود نصب کرده که نشان می‌دهند که آیا موتور ارزش تعمیر اساسی را دارد یا نه. این تکنولوژی به طور چشمگیری هزینه‌های بازرسی و تعیین تکلیف حصولات بازگشتی را کاهش داده است.

کداک

بعد از این که عکس دوربین‌های یکبارمصرف خود را چاپ می‌کند، این دوربین‌ها را وارد چرخه بازتولید خود می‌نماید. در دهه 1990 این شرکت بیش از 310میلیون دوربین را از 20 کشور دنیا بازیافت نموده است.

زیراکس

در برنامه بازتولید سبز خود، هنگام نصب دستگاه‌های کپی جدید دستگاه‌های استفاده شده را جمع‌آوری می‌کند. این کار 40 تا 65% کاهش در هزینه‌های تولید را برای زیراکس به همراه داشته است.

نایک

مشتریانش را تشویق می‌کند که وقتی کفش نو می‌خرند، کفش قبلی خود را به فروشنده تحویل دهند. این کفش‌های کهنه در کارخانه نایک به پوشش زمین بسکتبال و ورزش‌های دیگر تبدیل می‌شود که شرکت بخشی از آنها را به باشگاه‌های بسکتبال اهدا می‌کند و از درآمد فروش آنها نیز به این باشگاه‌ها کمک می‌کند. به این ترتیب نایک توانسته ارزش برند خود را افزایش دهد.

با ادامه خرید و فروش آنلاین مشتریان، تقاضای لجستیک معکوس به ویژه روند مدیریت بازگشت افزایش می‌یابد. طبق گزارش Tech HQ پیش‌بینی می‌شود که بازار جهانی لجستیک معکوس تا سال ۲۰۲۵ به ۶۰۳.۹۰ میلیارد دلار برسد و کسب‌وکارها در صورت اجرای صحیح لجستیک معکوس می‌توانند میلیونها دلار پس‌انداز کنند. با گسترش صنعت تجارت الکترونیک به موازات بسته شدن بسیاری از فروشگاه‌ها، خرده‌فروشان می‌توانند انتظار داشته باشند که با آغاز فعالیت این بخش، افزایش در کالاهای برگشتی مشاهده شود. واضح است که شرکت‌های بیشتری باید به اصول اولیه برگردند و بپرسند نقش لجستیک معکوس در روندهای برتر زنجیره تأمین چیست؟